Z tczewskim mostem w Brukseli. Uchronić przed bezpowrotnym utraceniem

O zachowanie w dobrym stanie konstrukcji stara się m.in. Henryk Demps - autor petycji i apelu do Parlamentu Europejskiego oraz Komisji Europejskiej o ratowanie Mostu.

Społeczny Opiekun Zabytków
Od lutego 2009 r. jest on również Społecznym Opiekunem Zabytków powiatu tczewskiego.
- W Tczewie nie wszyscy zdają sobie sprawę z istnienia takiej funkcji – mówi Henryk Demps. – Tymczasem w zagranicznych archiwach ta legitymacja, podczas badania materiałów o regionie tczewskim, jest bardzo poważana.
Zgodnie z art. 102 ust. 1 i 2 oraz art. 104 ustawy z 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Społeczny Opiekun Zabytków podejmuje zadania związane z zachowaniem wartości zabytków i utrzymaniem ich w jak najlepszym stanie oraz upowszechnianiem o nich wiedzy. Współdziała z wojewódzkim konserwatorem zabytków i starostą powiatu.

Unikatowa budowla
W 2009 r. Henryk Demps wziął udział w posiedzeniu Parlamentu Europejskiego, aby zbadać możliwości zdobycia funduszy unijnych na renowację i konserwację zabytku. Tym bardziej, że lokalnym władzom coraz trudniej jest finansować remont budowli.
- Jestem rdzennym tczewianinem - tłumaczy Henryk Demps. - Tym bardziej nie mogłem pogodzić się z faktem, że takiemu spektakularnemu obiektowi grozi destrukcja i katastrofa budowlana. W 2004 r. otrzymał on tytuł „Międzynarodowy Zabytek Inżynierii Budowlanej”. Obok Wieży Eiffla, Statuy Wolności i Kanału Panamskiego! To pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej taki obiekt uznany przez Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Budownictwa. Historyczną wagę i unikatową technikę wykonawczą mostu zauważają Niemcy oraz Bruksela. Oni też zdają sobie sprawę z konieczności powstrzymania degradacji budowli i jak najszybszego rozpoczęcia robót ratujących ją.  

Uchronić przed bezpowrotnym utraceniem
Henryk Demps przyznaje, że nieocenioną pomoc dla idei ratowania Mostu Tczewskiego wykazują: prof. dr inż. Wieland Ramm z Uniwersytetu Kaiserslautem, dr Georg Jarzembowski oraz były przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. dr Hans-Gert Pöttering. Prof. Ramm cyklicznie organizuje seminaria i wystawy o Moście. Jest również autorem wielu fachowych opracowań.
- Dr Jarzembowski na moją prośbę wysłał swego prawnika Carstena Moll’a do Tczewa w celu zapoznania się z problemem osobiście - relacjonuje H. Demps. - Dr Jarzembowski jest obywatelem Niemiec z polskimi korzeniami. Zawsze twierdził, że trzeba w kulturze europejskiej ratować to, co jesteśmy w stanie uchronić przed bezpowrotnym utraceniem. Uratowanie Mostu przyczyni się do rozwoju turystyki w ramach UE i zacieśnienia  stosunków między Polską a Niemcami.

Petycja z jednym podpisem
Walka Dempsa o ratowanie konstrukcji rozpoczęła się w listopadzie 2007 r. od petycji do Parlamentu Europejskiego. Była to petycja z jednym podpisem – Dempsa.
Dopiero po uznaniu jej za dopuszczalną przez Parlament Europejski, 5 czerwca 2008 r. (przewodniczącym Komisji Petycji był Polak Marcin Libicki) Demps napisał apel o wsparcie do różnych instytucji i jednostek, przedstawiając dokument z Parlamentu Europejskiego. Poparło go ponad 400 mieszkańców Tczewa, turyści z zagranicy oraz starostwo w Tczewie, Malborku i Nowym Dworze Gd., samorządy Tczewa, Gminy Tczew, Starego Dzierzgonia oraz organizacje pozarządowe, takie jak Towarzystwo Miłośników Ziemi Tczewskiej, Ochotnicza Straż Pożarna w Tczewie, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Firma Transportowa Lisebus, ZHP Tczew.

Inicjatywa należy do Starostwa
16 czerwca 2008 r. Demps zwrócił się do wicestarosty powiatu tczewskiego Adama Kucharka oraz do przewodniczącego Rady Miejskiej Tczewa Włodzimierza Mroczkowskiego o wyznaczenie przedstawiciela do współpracy  w sprawie koncepcji renowacji mostu. Niestety, bez odzewu...
- Informuję Starostwo Powiatowe o każdym moim kroku - twierdzi H. Demps. - Przekazuję wszelkie dokumenty i pisma. Ale nie ma reakcji. Ostatnim pismem, który przesłałem, była decyzja z Polsko-Niemieckiej Fundacji Konrada Adenauera, która jest otwarta na współpracę ze stroną polską.
Do wspólnej walki o finanse na rzecz mostu chętna jest również Fundacja Niemiecko-Polska w Gorlitz, która zajmuje się pielęgnacją zabytków i starych budowli w Polsce.
Demps zwrócił się w 2008 r. do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego, Ministra Infrastruktury Cezarego Grabarczyka, a także premiera Donalda Tuska, Sejmu, Senatu, prof. Władysława Bartoszewskiego i prezydenta Polski z prośbą o pomoc w renowacji zabytku. W odpowiedzi skierowano go do prawnego administratora obiektu, czyli Starostwa Powiatowego w Tczewie.

Przekazać Most Państwu
Starosta tczewski powołał Dempsa na stanowisko Społecznego Opiekuna Zabytków. - Jego rolą, co wynika z ustawy, jest sygnalizowanie odpowiednim instytucjom problemów dotyczących różnorodnych zabytków - wyjaśnił wicestarosta Adam Kucharek. - Z tej roli pan Demps wywiązuje się dobrze. Sygnały od niego płynące są w starostwie analizowane. Od wielu lat starostwo czyni starania, w miarę swoich możliwości budżetowych, by remontować most. Jednak, naszym zdaniem, jedyną alternatywą dla mostu jest przekazanie go w administrację władz centralnych. W tym celu, niejednokrotnie, zwracaliśmy się do Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego oraz do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, wnioskując o przyjęcie mecenatu nad budowlą. A jest to jedyny w Polsce most na Wiśle w gestii samorządu. Nasze starania pozostają na razie bez odpowiedzi. Ograniczony budżet powiatu pozwala jedynie na bieżące remonty obiektu. Trwają prace remontowe, na które przeznaczyliśmy 320 tys. zł. Po rozpoczęciu prac i demontażu części jezdnej okazało się, że niezbędne jest rozszerzenie zakresu prac remontowych, co jest równoznaczne ze wzrostem kosztów naprawy mostu do kwoty 500 tys. zł. Próbujemy pozyskać dodatkowe środki na wykonanie tych prac.

Skomplikowane procedury
Parlament Europejski i Komisja Europejska wskazali z jakich programów możliwe jest  finansowanie renowacji Mostu Tczewskiego.
- Są to programy operacyjne wykorzystania subwencji unijnych – tłumaczy Demps.
- Jeśli chodzi o §78 pkt 2 i 3 Ustawy o Ochronie i Opiece nad Zabytkami (dotyczące gwarancji sfinansowania renowacji zabytków w 100 proc. bez wkładu własnego) to sprawa nie jest taka prosta - wyjaśnia Magdalena Olszewska, zastępca naczelnika Wydziału Edukacji, Promocji i Sportu w Tczewie. - Do tej ustawy przypisane są określone rozporządzenia Ministra Kultury, w których jest wyraźnie powiedziane, że musi to być dotacja celowa, określona w programach operacyjnych. Jeżeli natomiast chodzi o fundusze niewykorzystane lub zwroty przymusowe z innych projektów to sytuacja jest podobna. Środki te muszą najpierw spłynąć do odpowiednich instytucji, które zdecydują – zgodnie z obowiązującymi procedurami – co z nimi zrobić i na co przeznaczyć. Dostępne alokacje są już w pełni wykorzystane, a na ewentualne niewykorzystane środki czeka długa lista rezerwowa. Wydział Funduszy Europejskich składał zapytanie o możliwość wpisania mostu na taką listę, jednak do tego również niezbędne jest załączenie kosztownej dokumentacji technicznej. Staraliśmy się o uznanie Mostu Tczewskiego za Pomnik Historii, bezskutecznie. Podejmiemy tę próbę jeszcze raz. Jednak warunkiem uznania Mostu Tczewskiego za Pomnik Historii jest jego dobry stan techniczny, szczególnie jeśli chodzi o część zabytkową.

Brakuje pieniędzy
- Jest chwalebne, że pan Demps zwraca on uwagę wielu instytucji na problem Mostu – powiedział Ludwik Kiedrowski, kierownik Biura Promocji w Urzędzie Miejskim w Tczewie. - Jednak zarzuty, jakoby Tczew ignorował jego starania są mocna przesadzone, istnieją bowiem pewne realia, które nie pozwalają na radykalne działania.
Przygotowanie fachowego projektu remontu mostu kosztuje przynajmniej kilkadziesiąt tysięcy zł. Taki projekt inwestycji ważny jest dwa lata. W ciągu tego czasu powiat musiałby zebrać pieniądze na remont. Wniosek o dofinansowanie remontu wiąże się z wkładem własnym, wynoszącym ok. 10-20 proc. kwoty całości renowacji obiektu. Jeśli więc wyceniona ona zostanie np. na 300 mln zł to 20 proc. z tej kwoty to 60 mln zł. To ogromne pieniądze, których samorządy powiatu tczewskiego i malborskiego razem wzięte nie zdołają wyasygnować z własnych budżetów. W tej sytuacji radykalne zarzuty wobec samorządu, że „nic nie robi” w kwestii mostu są bezpodstawne.