Na wystawie zostały zgromadzone najciekawsze przykłady tradycyjnych japońskich lalek. Zobaczymy strojne zestawy lalek hina, wystawiane w domach z okazji Dnia Dziewczynek zwanego także Świętem Lalek. Poznamy obyczaje związane z Dniem Dziecka i lalki musha towarzyszące celebrowaniu Dnia Chłopców. Przyjrzymy się dostojnym lalkom ishō, ukazującym życie codzienne okresu samurajskiego i bohaterów legend japońskich. Na eskpozycji znajdą się również popularne wśród Japończyków i turystów kokeshi i lalki daruma.
nihon ningyō
日本人形
W języku japońskim lalka – 人形 (ningyō) – to w dosłownym tłumaczeniu ‘przedmiot mający ludzki kształt’. Podobnie jak to jest w kulturach zachodnich, jedną z funkcji, jaką pełnią lalki w Japonii, jest ta związana z zabawą. Stąd słowem tym są współcześnie określane zabawki, zazwyczaj dziewczęce, stanowiące odpowiedniki lalek Barbie (np. Licca, Jenny). Ze względu na wielowiekową historię lalkarstwa osobnym mianem – nihon ningyō 日本人形 (lalka japońska) – są nazywane tradycyjne, częstokroć ręcznie wykonane lalki, których funkcja wykracza poza zabawową. Były one i są nadal wykorzystywane w funkcji amuletów, mających chronić swojego właściciela, pełnią także funkcje magiczno-użytkowe bądź stanowią podarunek o typowo wystawowym, kolekcjonerskim charakterze.
Lalki mają duszę
人形には魂が宿る
W duchowości Japonii dominuje dualizm sintoistyczno-buddyjski z dużą rolą wierzeń, w których ogromne znaczenie odgrywają różnego rodzaju personifikacje. Stąd właśnie bierze się wyjątkowa pozycja lalek w kulturze japońskiej. Już od starożytności lalki były wykorzystywane w funkcji ochronno-magicznej. Pierwotnie wycinano z papieru podobizny ludzi (tzw. hitogata), na które przenoszono wszelkie nieszczęścia, choroby i potencjalne złe uroki, które mogłyby się wydarzyć w nadchodzącym roku. Z biegiem czasu – wraz z wejściem wzorców chińskich, kojarzonych z buddyzmem, taoizmem, feng-shui – wprowadzono do kultury japońskiej święta mające ochronić dzieci przed złymi mocami. Atrybutami tych świąt stały się lalki hina (arystokratyczne) dla dziewczynek oraz przedstawiające samuraja na dzikim koniu dla chłopców. Dzieci są obdarowywane lalkami przez swoich dziadków w trakcie pierwszego roku życia – dziewczynki przed 3 marca (święto hina matsuri), chłopcy przed 5 maja (święto tango no sekku). Lalki te są talizmanami ochronnymi, które wystawia się raz w roku w celu zebrania potencjalnych niebezpieczeństw. Lalki dziewczęce hina towarzyszą dziewczynce od narodzin aż do śmierci. Nie przekazuje się ich nikomu, gdyż w pewnym sensie stanowią cząstkę właścicielki.
Sintoizm jako religia szamańska, animistyczna przypisuje wszelkim przedmiotom posiadanie duszy, dlatego lalki są uznawane za swoistą emanację boskich stworzeń – tych dobrych i tych złych. Istnieją też specjalne rytuały mające zapobiec ewentualnym reperkusjom ze strony bóstw za nienależyte obchodzenie się z lalkami. Ze względu na ich magiczny charakter lalek nie wyrzuca się w Japonii na śmietnik, a oddawane są do świątyni, gdzie poddaje się je swoistej kremacji.
Typy lalek japońskich
Można wyróżnić wiele typów lalki japońskiej. Na wystawie jako kryterium przyjęto formę powiązania z japońską obrzędowością i funkcją, jaką pełnią w kulturze Kraju Wschodzącego Słońca. Są więc lalki:
(1) lalkihina – związane ze Świętem Dziewczynek,
(2) lalkimusha – związane ze Świętem Chłopców,
(3) lalkikokeshi – traktowane w Japonii jako ideał kobiecych kształtów,
(4) lalkidaruma – nawiązujące do legendarnego Bodhidharmy,
(5) lalkimaneki neko – gwarantujące powodzenie i szczęście,
(6) lalkigosho – ukazujące przede wszystkim dzieci,
(7) lalkiishō – obrazujące życie codzienne okresu samurajskiego (Edo) i legend japońskich,
(8) lalkizwiązane z zabiegami magicznymi i ochronnymi,
(9) lalkidogū i haniwa – pierwsze lalki ceramiczne,
(10) lalkinależące do Ajnów, zamieszkujących północ Japonii (Hokkaido).
WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE
Weź więc udział w koncertach, prezentacjach, wykładach oraz projekcjach filmowych i warsztatach plastycznych.
Japoński weekend ze Świętem Lalek
3-4 marca 2018
Nieprzypadkowo wystawa „Lalki Japońskie: magia, obyczaje, legendy” zostanie otwarta na początku marca! Co roku 3 marca w Japonii obchodzone jest hina matsuri – Święto Lalek, zwane też jōshi no sekku, czyli Święto Dziewczynek. Tego dnia wszystkim dziewczynkom życzy się pomyślności, szczęścia i urządza przyjęcia z tradycyjnymi potrawami i słodyczami. Przede wszystkim jednak w każdym domu, w którym mieszka córka, wystawia się specjalny zestaw lalek hina, eksponowany na czerwonych paradnych schodkach.
Zapraszamy do wspólnego celebrowania dziewczynki i chłopców! Poznamy unikatową japońską tradycję tworzenia i kolekcjonowania lalek. Nauczymy się składania uroczych laleczek washi i poćwiczymy wyobraźnię, mierząc się ze sztuką origami. Poznamy japońskie legendy i baśnie, pobawimy w ulubione gry japońskich dzieci i zrobimy ozdoby hana kanzashi. Będziemy mieli także okazję posłuchać Masato Yokoe, który jest mistrzem gry na tradycyjnym japońskim instrumencie – shamisenie. To będzie prawdziwa podróż do Kraju Kwitnącej Wiśni!
3 marca, sobota
11.00–12.30
Papierowe laleczki washi – wersja prostsza dla dzieci
Rodzinne warsztaty tworzenia papierowych laleczek składanych z japońskiego papieru washi. Laleczki papierowe są tradycyjnie używane jako zabawki dla dzieci, służą też jako zakładki do książek lub dekoracja. Ich składanie to jedno z ulubionych hobby Japończyków, a najpiękniejsze przykłady są tworzone przez artystów specjalizujących się w sztuce origami.
Prowadzenie: Katarzyna Szczepańska
13.00–14.00
14.00–15.00
Hana kanzashi – tradycyjne japońskie ozdoby fryzur
Hana kanzashi to konkretny typ ozdoby udekorowanej wykonanymi z jedwabiu kwiatami (hana). Rodzaj kwiatów występujących w hana kanzashi wyznaczały zmieniające się pory roku, na przykład w marcu dominowały kwiaty brzoskwini (momo) i kamelii (tsubaki). Do jednych z najrzadszych hana kanzashi z kwiatami brzoskwini należą te wykonane z okazji Święta Dziewczynek przeznaczone do ozdoby dla lalek hina. Podczas warsztatów nawiążemy do japońskiej tradycji noszenia kwiatowych ozdób z materiału. Stworzymy piękne spinki i opaski udekorowane własnoręcznie wykonanymi kwiatami brzoskwini.
Minimalny wiek uczestników: 6 lat. Dla najmłodszych dzieci przewidziane są w tym czasie japońskie gry i zabawy, takie jak Kagome kagome czy origami.
Prowadzenie: Joanna Gillmeister, Alicja Ozga, Anna Salamonik
15.00–17.00
Papierowe laleczki washi – wersja zaawansowana
Tworzenie przestrzennych laleczek z papieru jest w Japonii prawdziwą sztuką, która wymaga cierpliwości i sprawności manualnej. Zapraszamy na wyjątkowe warsztaty, podczas których krok po kroku nauczymy się tworzenia ozdobnych lalek hina, charakterystycznych dla Święta Dziewczynek. Warsztaty przeznaczone są dla młodzieży i osób dorosłych, którzy nie boją się kreatywnych wyzwań!
Prowadzenie: Katarzyna Szczepańska
17.00–18.00
Koncert na shamisenie – Masato Yokoe
Po ten tradycyjny japoński instrument Masato Yokoe sięgnął w wieku 17 lat, kiedy poznał stare ludowe pieśni z różnych regionów Japonii. W lutym 2018 roku mistrz Sakakoshi dał mu „imię” – jest to wyraz aprobaty mistrza dla ucznia, a jedynie otrzymawszy takie imię, można samemu nauczać. „Moje imię to Sakakoshi Kirito i nauczam drogą mistrza Sakakoshi”.
Podczas występu Masato będzie opowiadał o swoim instrumencie – shamisenie, przybliży jego historię i zaprezentuje sposób gry. Dla widzów wykona kilka tradycyjnych utworów na shamisen, z regionu, z którego sam pochodzi. Na koniec drobna niespodzianka – Masato zaskoczy słuchaczy, pokazując, jak współcześnie można wykorzystać ten instrument.
4 marca, niedziela
12.00–13.30
Baśniowa Japonia – papierowe cuda
Dawno, dawno temu w Kraju Kwitnącej Wiśni… Japońska kultura pełna jest fascynujących opowieści i mitycznych bohaterów: walecznych samurajów, pięknych gejsz i baśniowych stworzeń. Na warsztatach posłuchamy najciekawszych japońskich legend, dowiemy się więcej o kulturze i sztuce tego kraju, by na końcu zmierzyć się z japońską sztuką składania papieru – origami. Z tej podróży nikt nie wyjdzie z pustymi rękoma!
Prowadzenie: Łowcy Słów
14.00–15.00
Projekcja filmu DESIGN AH!, reż. M. Sato, Japonia 2012, 12 min.
Zbiór japońskich filmików, które zapoznają dzieci z tym, czym jest design. W lekkiej, zabawnej formie, w której przeplatają się kształty i dźwięki, zwracają uwagę małych widzów na otaczające nas wzornictwo. Każdy filmik wykorzystuje inną technikę: rysunek, zdjęcia i animację poklatkową.
Warsztaty tworzenia japońskich latawców
Latawce przywędrowały do Japonii z Chin i miały znaczenie magiczne, ale służyły także jako narzędzie komunikacji, za ich pomocą bowiem przenoszono wiadomości. Obecnie tworzenie i puszczanie latawców to jedna z ulubionych zabaw Japończyków. Na warsztatach każdy wykona własny latawiec, inspirowany japońską kulturą. Na pewno przyda się na wiosenne spacery!
15.00–16.30
Lalki japońskie dawniej i dziś
Nie trzeba być znawcą sztuki, żeby zachwycać się japońskimi lalkami. A jest niezliczenie wiele odmian, dużych i małych, prostych i misternie wykonanych, ze słomy, papieru, drewna, ale także ze skomplikowanym mechanizmem zębatkowym. Na przestrzeni wieków służyły jako talizmany i obiekty o charakterze rytualnym, dekoracje, pamiątki, mogły być stosownym podarunkiem, a nawet fetyszem – a jedynie z rzadka były wykorzystywane jako zabawki. Prezentacja będzie stanowiła wprowadzenie do historii i bogatego świata japońskich lalek.
O znaczeniu lalek japońskich, pasji ich kolekcjonowania i celebrowaniu Święta Lalek w Japonii opowie Adrianna Wosińska, autorka opublikowanej w 2016 roku pierwszej w Polsce książce poświęconej japońskim lalkom pt. Lalki japońskie dawniej i dziś. Autorka prowadzi prelekcje związane z japońskimi lalkami, wozi ze sobą przykładowe egzemplarze ze swojej kolekcji. Miała już okazje zaprezentować je między innymi w Warszawie, Gdańsku, Łodzi, Wrocławiu, Poznaniu, Toruniu i Bydgoszczy przy okazji prelekcji w muzeach, na dniach kultury japońskiej oraz na zlotach miłośników Japonii.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
Prosimy o wcześniejszą rezerwację udziału w warsztatach pod numerem tel. 552 12 71 w. 101. Liczba miejsc ograniczona.
Na wszystkie warsztaty obowiązuje bilet wstępu do muzeum.
Oddział Etnografii
Muzeum Narodowego w Gdańsku
Spichlerz Opacki
ul. Cystersów 19, 80-330 Gdańsk
tel. (058) 552-41-39, fax 552-46-37
e-mail: [email protected]
WARSZTATY EDUKACYJNE DLA SZKÓŁ
Zapraszamy do udziału w warsztatach przybliżających kulturę, mitologię i sztukę Japonii towarzyszących wystawie „Lalki japońskie: magia, obyczaje, legendy”. Zajęcia przeznaczone są dla grup szkolnych na różnym poziomie edukacji. Stanowią wyzwanie manualne wspierając rozwój kreatywny dzieci, ale także poszerzają wiedzę o Kraju Kwitnącej Wiśni dawniej i współcześnie.
Anima-cje!
Animacja poklatkowa w japońskim stylu! Zanimuj anime całą klasą! Świetna zabawa pobudzająca kreatywność i ucząca nowych kompetencji w wykorzystywaniu narzędzi i programów do tworzenia krótkich form animowanych. Zajęcia przeznaczone dla uczniów ostatni klas szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.
Baśniowa Japonia – papierowe cuda
Dawno, dawno temu w Kraju Kwitnącej Wiśni… Japońska kultura pełna jest fascynujących opowieści i mitycznych bohaterów: walecznych samurajów, pięknych gejsz i baśniowych stworzeń. Na warsztatach posłuchamy najciekawszych japońskich legend, dowiemy się więcej o japońskiej kulturze i sztuce, by na końcu zmierzyć się z japońską sztuką składania papieru – origami. Z tej podróży nikt nie wyjdzie z pustymi rękoma!
Japoński dizajn – polskie inspiracje
Czy można stworzyć japońskie zabawki za pomocą codziennych przedmiotów? Można! Zapraszamy na warsztaty, podczas których z drewnianych łyżek wyczarujemy japońskie gejsze w barwnych kimonach i z wachlarzami w dłoniach oraz samurajskie miecze dla młodych adeptów kodeksu Bushidō.
Japońskie latawce
Latawce przywędrowały do Japonii z Chin i miały znaczenie magiczne, ale służyły także jako narzędzie komunikacji, przenosząc wiadomości. Obecnie tworzenie i puszczanie latawców to jedna z ulubionych zabaw Japończyków. Na warsztatach każdy wykona własny latawiec, inspirowany japońską kulturą. Poznamy także tradycyjne proporce koinobori – latawce w kształcie karpi wywieszane w maju z okazji Dnia Chłopca.
Kolorowe japońskie wachlarze
Składane barwne wachlarze to charakterystyczny element kultury japońskiej. Miały różną wielkość i kształty i używane były podczas ceremonii i obrzędów religijnych, ale także jako kunsztowne uzupełnienie stroju. Zapraszamy do poznania historii japońskiego wachlarza i stworzenia własnoręcznie dekorowanego egzemplarza.
Papierowe laleczki shiori ningyō
Tradycja tworzenia lalek z papieru sięga w Japonii XVIII wieku. Najpopularniejsze są płaskie laleczki, które służą za zakładki do książek lub gustowne podarunki, ale prawdziwi mistrzowie potrafią tworzyć skomplikowane przestrzenne postacie gejsz czy aktorów teatru kabuki. Podczas warsztatów nauczymy się składać proste formy shiori ningyō z kolorowych papierów do origami.
Tabliczki marzeń
Gdy Japończycy czegoś pragną, umieszczają swoje marzenia na tabliczkach wotywnych ema, zawieszanych na drzewach przed świątyniami. Zapraszamy na warsztaty tworzenia własnych drewnianych „tabliczek marzeń” i rozmowę i tym, co sprawiłoby nam największą przyjemność. Marzenia się spełniają!
INFORMACJE PRAKTYCZNE:
Cena za udział w warsztatach: 120 zł
- Uwaga: oprócz opłaty za zajęcia obowiązuje bilet wstępu:
młodzież i dzieci od lat 7 do 26 oraz opiekunowie grupy wstęp 1 zł;
Zasady rezerwacji:
· telefonicznie (058) 552-41-3 lub mailowo [email protected] najpóźniej 2 tygodnie przed planowaną wizytą
· grupa - maksymalnie 25 osób, czas trwania warsztatu 1-2 h
· prosimy o wcześniejszą informację w przypadku rezygnacji
Oddział Etnografii
Muzeum Narodowego w Gdańsku
Spichlerz Opacki
ul. Cystersów 19, 80-330 Gdańsk
tel. (058) 552-41-39, fax 552-46-37
e-mail: [email protected]
Napisz komentarz
Komentarze