Ta polska nauczycielka urodziła się 16 X 1913 roku w Starogardzie Gdańskim. Była wychowanką Szkoły Handlowej Macierzy Szkolnej w Gdańsku. W latach 1932 - 1936 Seminarium Nauczycielskie w Poznaniu (studium wychowania fizycznego). Studia Nauczycielskie ukończyła w 1936 roku. W tym samym roku we wrześniu rozpoczęła pracę pedagogiczną w Szkole Podstawowej Macierzy Szkolnej w Szymankowie. Rosnąca popularność Polskiej Szkoły zaniepokoiła miejscowych hitlerowców. Dnia 1 lutego 1939 roku aresztowano Franciszka Preuhsa i skazano na rok aresztu. Szkołę dalej poprowadziła Edyta Czoskówna, której pomagał Alojzy Bartz z Gdańska a później Anna Burdówna. Od kwietnia 1939 roku kierownikiem był Jan Błaszk. Przy szkole działała ochronka prowadzona przez Janinę Sawicką.
Działalność szkoły przerwał wybuch II Wojny Światowej. Niezwykle wysoką cenę zapłacili za swoją działalność polscy pedagodzy. Edyta Czosókwna była dwukrotnie aresztowana, a następnie rozstrzelana wraz z całą rodziną lesie szpęgawskim 24 listopada 1939 roku.
Stojąc nad grobem krzyknęła na cały las:
"Jeszcze Polska nie zginęła"
Również polscy kolejarze i celnicy ze stacji w Szymankowie zapisali chwalebną kartę w polskiej historii. 1 września 1939 roku zatrzymali niemiecki pociąg pancerny, którego zadaniem było podstępnie zaatakować stację kolejową w polskim Tczewie i skierowali go na ślepy tor. Uniemożliwiono przez to kontynuowanie operacji przeciwko polskiej załodze mostu. Dzięki temu żołnierzom polskim udało się wysadzić w powietrze most kolejowy i pokrzyżować plany ataku niemieckiego. W odwecie Niemcy rozstrzelali 40 osób w tym 21 kolejarzy i celników oraz dwie kobiety, a także ok. 20 członków ich rodzin. Szczątki poległych zostały po wojnie przeniesione na gdański Cmentarz na Zaspie, gdzie spoczywają do dziś. Na terenie cmentarza znajduje się również pomnik ku ich czci.
Na cześć i chwałę polskich nauczycieli, kolejarzy i celników wmurowano pamiątkowe tablice na dworcu kolejowym w Szymankowie. Miejscowa szkoła od 1985 roku za patronkę ma dzielną miejscową nauczycielkę Edytę Czosókwnę.
Podróżują pociągiem i mijając stację PKP Szymankowo warto wspomnieć pamięć zwykłych a zarazem niezwykłych bohaterów polskiego września 1939 roku.
fot. nadesłane do redakcji
