Zegar Pulsarowy GDAŃSK 2011 – pierwszy i najdokładniejszy na świecie!

Zegar Pulsarowy GDAŃSK 2011 – szafa z aparaturą komputerową, usytuowany jest na poddaszu Kościoła św. Katarzyny w Gdańsku, w centrum Starego Miasta, dokładnie w punkcie 54 st. 21 min. 15 sek. N, 18 st. 39 min. 6 sek. E.
Do tego urządzenia przekazywane są sygnały z 6 pulsarów istniejących na 16 elementowej antenie zainstalowanej na dachu świątyni. Urządzenie na poddaszu przetwarza impulsy na system sekundowy.

Kontynuują dzieło Jana Heweliusza – wynalazcy zegara wahadłowego
Zegar pulsarowy, skonstruowany przez polskich naukowców, otwiera nowy rozdział w światowych badaniach nad pomiarem czasu – posłuży do stworzenia nowej, pulsarowej skali czasu, dużo precyzyjniejszej od obecnie stosowanej skali atomowej.
Realizacja projektu była możliwa dzięki zaangażowaniu finansowemu Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Miasta Gdańska.
Uroczyste spotkanie konstruktorów, sponsorów z przedstawicielami środków masowego przekazu odbyło się w klasztorze o. karmelitów kościoła św. Katarzyny przy ul. Profesorskiej 3 w Gdańsku w przededniu święta patronki świątyni – 23 listopada 2011 r.
- Podnosimy ciągle kościół z ruin, ale nie tylko, otwieramy się ku przyszłości, niech to miejsce, zegar pulsarowy, służy miastu, światu - powiedział na powitanie o. Tadeusz Popiela, Rektor kościoła św. Katarzyny.
 – Do rangi symbolu urasta fakt, że zegar pulsarowy powstał właśnie w Gdańsku – centrum zegarmistrzowskim I Rzeczypospolitej, mieście, w którym w XVII w. powstał światowy wynalazek zegara wahadłowego konstrukcji Jana Heweliusza – powiedział Paweł Adamowicz, Prezydent Miasta Gdańska.- Gdy dodamy do tego jeszcze, że prace zakończono w Roku Jana Heweliusza, a zegar usytuowany jest w kościele św. Katarzyny, patronki ludzi nauki, 20 metrów nad grobem wielkiego astronoma i wynalazcy, możemy śmiało mówić o genius loci naszego miasta. Tak spektakularne wydarzenie, jakim jest inauguracja Zegara Pulsarowego GDAŃSK 2011 potwierdza na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej potencjał Gdańska jako ważnego ośrodka naukowego.
Gdańsko – toruński zespół rozpoczął światową rewolucję technologiczną. Muzea to nie tylko kapcie
- Pomysł budowy zegara pulsarowego brzmiał abstrakcyjnie, spodobała mi się determinacja zespołu, który nas przekonał, że to coś fantastycznego, że jest to pomost między historią a teraźniejszością -  powiedziała Teresa Kamińska, Prezes Zarządu Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. – W tej chwili jestem dumna, że decyzję o dofinansowaniu przedsięwzięcia podjęliśmy. Zegar jest pierwszym krokiem do rewolucyjnej technologii, która powinna być kontynuowana. Nie możemy się zatrzymać na zegarze, naszą odpowiedzialnością jest zapewnienie temu zespołowi takich możliwości finansowych, aby rzeczywiście technologia ta mogła się rozwijać. Nie możemy dopuścić, aby wyprzedzili nas inni naukowcy, żeby to dzięki nim GPS, cała nawigacja, to, co teraz się opiera na satelitach, działać zaczęło w oparciu o pulsary, bo wtedy byłoby to cudze osiągnięcie. Dlatego nieco wcześniej promocja Zegara Pulsarowego GDAŃSK 2011 odbyła się w siedzibie Parlamentu Europejskiego w Brukseli. Należy jak najszerzej pokazać, że gdańsko – toruński zespół naukowców jest najlepszy na świecie, że to on rozpoczyna światową rewolucję technologiczną opartą na pulsarze.  
- Nasze muzeum nie tylko myśli o przypomnieniu działań Heweliusza szukającego dokładnego czasomierza, który pomógł by mu w obserwacjach nieba - powiedział Adam Koperkiewicz, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. - Dzieło uczonego zachęciło nas do konstrukcji najdoskonalszego zegara na świecie, który zmienił pojęcie czasu. Pokazaliśmy, że muzeum to nie tylko kapcie, szklane gabloty i kurz. Cieszymy się, że kończymy obchody Roku Heweliusza czymś znacznie więcej, niż wystawa, sesja naukowa i wydawnictwo, przypominające jego dorobek. Myślimy o przyszłości, ofiarowujemy coś wartościowego ludziom młodym.

Nowa skala czasu, otwierają się możliwości
- Gdańsk jest jednym z pierwszych nowożytnych miast na świecie, które miało profesjonalne obserwatorium astronomiczne - powiedział dr inż. Grzegorz Szychliński, Zastępca Dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, pomysłodawca zegara. Wszystko rozpoczął Jan Heweliusz, po krótkiej przerwie działały następne obserwatoria aż do 1945 roku. I obserwatorium wróciło, jest, co prawda bardzo wyspecjalizowane, za to niesłychanie nowoczesne, nie ma takiego drugiego na świecie. Zbudowaliśmy radioteleskop, antenę interferometryczną, która jest przeznaczona do specjalnego zadania – odbioru sygnałów pulsaru i przekształcenia ich w sygnał czasu. W literaturze astronomicznej od lat można przeczytać, ze pulsary są świetnymi zegarami – kontynuował Szychliński. – Zaczęło nas w Muzeum  Zegarów Wieżowych interesować dlaczego – skoro są takimi znakomitymi źródłami czasu - nikt nie zbudował zegara pulsarowego.
Gdyby na początku dr Szychliński zdawał sobie sprawę jakie trudności ich czekają, może by się za to nie zabierał, ale wypadki rozwinęły się tak tak, jak mówił Einstein, że wszyscy wiedzą, że się nie da zrobić, a potem przychodzi jeden, który nie wie, że się nie da, zabiera się za to i czasami mu wychodzi. Dzięki niezwykle doświadczonym fachowcom z firmy EKO Elektronik i maga astronomii, za jakiego uchodzi Eugeniusz Pazderski, zdołano wszystkie przeszkody pokonać i zrealizować bardzo ciekawe, nowatorskie, rozwiązania. Wytypowano sześć pulsarów jako źródła czasu co zapewnia niespotykaną dotąd dokładność.

Dziesięć razy dokładniejszy od zegarów atomowych
– Pulsar, jako kosmiczne źródło czasu, umożliwi dziesięciokrotną poprawę dokładności zegarów atomowych, które obecnie wyznaczają czas na świecie. – kontynuował dr inż. Grzegorz Szychliński. - Stabilność zegara pulsarowego szacowana jest na 10 do minus osiemnastej potęgi sekundy na sekundę – aby zobrazować tę liczbę, posłużmy się metaforą: gdyby zegar pulsarowy powstał na początku wszechświata, czyli ponad 13 miliardów lat temu, i wciąż działał, to do dzisiaj spóźniałby się lub spieszył mniej niż o pół.
– W dobie globalizacji ogromnego znaczenia nabrała synchronizacja w czasie działania różnych urządzeń. – tłumaczy Dariusz Samek, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, jeden z konstruktorów zegara pulsarowego. - Dotyczy to procedur i działania aparatury w fizyce, informatyce, elektronice, telekomunikacji, robotyce. Im dokładniejsza jest podstawa czasu i mniejsza jednostka podstawowa (jedna milionowa, miliardowa, bilionowa itd. część sekundy), tym dokładniej można przeprowadzić synchronizację tych procedur i urządzeń. Dlatego tak ważna jest kontynuacja badań i nad samym zegarem pulsarowym, i nad nową skalą czasu i możliwościami, które przed nami otwiera – tłumaczy Dariusz Samek, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, jeden z konstruktorów zegara pulsarowego.
W przyszłości badania prowadzone przy zastosowaniach zegara, mogą być wykorzystane do stworzenia sieci pozycjonowania GPS, opartego nie o kosztowne w utrzymaniu satelity, ale o pulsary – naturalne źródła, dostępne dla wszystkich, których nie można wyłączyć.
Tysiące zastosowań. Robot z narzędziem chirurgicznym w reku – to nie science fiction
Wyobraźmy sobie, że nowa pulsarowa skala czasu umożliwi uzyskanie poziomu dokładności, który określa położenie punktu z dokładnością 1 mm. Wyobraźmy sobie szpital polowy, a w nim stół operacyjny, przy którym stanie robot z narzędziem chirurgicznym. Położenie zakończenia tego narzędzia z niespotykaną dotąd precyzją określi system pozycjonowania opierający się na wzorcu czasowym dokładniejszym od obecnych, np. o rząd lub dwa. Na drugim końcu świata, przed monitorem ukazującym obraz pola operacyjnego z kamery (zapewne 3D) będzie mógł zasiąść chirurg, włożyć ręce w czujniki manipulatora i rozpocząć operację, a robot kierowany GPS powtórzy dokładnie jego ruchy. W ten sposób na środku pustyni – bez konieczności sprowadzania tam eksperta-chirurga można będzie wykonać skomplikowaną specjalistyczną operację ratującą życie. Przykład może szokujący, ale gdy w miejsce pacjenta umieścimy jakieś urządzenie do naprawy, próbkę do przebadania, skomplikowaną bombę do rozbrojenia – zadanie zdaje się całkiem realne.
 Wyobraźmy sobie, że świat dotyka powszechna awaria i zatrzymują się wszystkie zegary atomowej sieci czasu, gubimy globalną rachubę czasu. Dzięki pulsarom, wysyłanym przez nie impulsom radiowym i zegarowi pulsarowemu możliwe byłoby odtworzenie i kontynuacja skali czasu.
Zastosowań zegara pulsarowego mogą być tysiące – wszystko w rękach badaczy, którzy kontynuować będą badania nad pulsarową skalą czasu.
 
* * *
Zespół badawczy – autorzy prototypu zegara pulsarowego
dr inż. Grzegorz Szychliński, Zastępca Dyrektora ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego  Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, kustosz Oddziału Zegarów Wieżowych – pomysłodawca zegara pulsarowego
mgr inż. Dariusz Samek, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, specjalista technik antenowych i aparatury elektronicznej
mgr inż. Mirosław Owczynnik, inżynier elektronik z firmy EKO Elektronik, specjalista w zakresie aparatury elektronicznej
mgr Eugeniusz Pazderski, astronom, specjalista w dziedzinie aparatury radioastronomicznej z Centrum Astronomicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.