Po pożarze w kościele św. Katarzyny. Nowa kopuła, cztery wieżyczki, konserwacja wyposażenia

Rusztowania, jeżdżąca przez cały dzień towarowa winda i ekipy wykonawcze nie przeszkadzają w funkcjonowaniu i zwiedzaniu świątyni.

Wsparcie finansowe i życzliwość

Tragiczny pożar, jaki wybuch 22 maja 2006 roku spowodował zawalenie się dachu, który oparł się na stropie kościoła.  Na szczęście udało się uratować – grożącą zawaleniem – wieżę główną, carillon i eksponaty wewnątrz świątyni.
- Całkowitemu spaleniu uległa konstrukcja drewniana hełmu wieży i czterech wieżyczek narożnych, wszystko to zostało rozebrane w całości - mówi Maciej Szczepkowski, konserwator sprawujący nadzór nad całością prac w kościele św. Katarzyny z ramienia Muzeum Historycznego Miasta Gdańska. – Konserwacji poddana zostanie część konstrukcji stalowej nośnej – hełmu, latarni. Wykonana zostanie nowa konstrukcja drewniana kopuły hełmu, poszycie drewniane czterech narożnych wieżyczek głównej kopuły. Powstanie nowe poszycie z blachy miedzianej. Stopniowo ten hełm będzie rósł.
- Jako gospodarz mogę powiedzieć, że zarówno ministerstwo, jak i miasto, w miarę możliwości nam finansowo pomagają, okazują zrozumienie i życzliwość, chcemy, by kościół stojący w centrum miasta stał się jego perłą – powiedziało o. Tadeusz Popiel, przeor zakonu OO. Karmelitów w Gdańsku.  – Kościół św. Katarzyny jest matką tego miejsca. Wyrażam naszą zakonną wdzięczność wobec za dotychczasową pomoc i wsparcie. Wszystkie prace prowadzone są przez najwyższej klasy profesjonalistów, czasy, kiedy to i w naszej świątyni wiele robót wykonywano tak zwanym systemem gospodarczym, na szczęście już są za nami.

Wierne odtworzenie detali, nowoczesna technika

- Znamy ten obiekt z wcześniejszych prac - mówi inż. Stefan Rykaczewski, z PP PKZ, Oddział w Gdańsku, kierownik budowy. – W 1975 roku kościół św. Katarzyny nasza firma rekonstruowała po zniszczeniach wojennych. Wtedy zakres robót był oczywiście dużo większy, niż dzisiaj. Trzeba było wykonać dwa betonowe stropy, schody, całą konstrukcję stalową, wzmocnić koronę wieży i wykonać hełm oraz cztery wieżyczki. Opieraliśmy się na rysunkach inż. arch. Kazimierza Macura, niektóre detale narysował w skali jeden do jeden. Odtwarzaliśmy wiernie każdy szczegół. I tak to po zakończeniu prac po kolejnym nieszczęściu znowu będzie wyglądać. Oczywiście technika poszła do przodu, więc prace przebiegają w sposób nowoczesny.
Przewidziane jest zainstalowanie - zgodnych z najnowszymi wymaganiami – zabezpieczeń przeciwpożarowych i antykorozyjnych części metalowych. Elementy wieży zostaną wykonane już nie tradycyjną metodą ciesielską, ale z drewna klejonego na mikro czepy zgodnie z technologią współczesnej chemii budowlanej.
- Do współpracy zaprosiliśmy firmę INTEX ze Szczecina, która wykonała rusztowanie na wysuwnicach ze szczelną obudową oraz windę, co zapewnia normalne funkcjonowanie kościoła, nie powodujące dyskomfortu dla mieszkańców miasta i turystów oraz pozwalające na bezpieczne przeprowadzenie robót na wysokościach.

Wnętrze też czeka na odzyskanie świetności

- Miasto Gdańsk w dalszym ciągu wspiera proces odbudowy kościoła – powiedział Paweł Adamowicz, prezydent Miasta Gdańska. – W 2010 roku przekazujemy kolejne 660 tys. zł. na renowację wnętrza, które też zostało dotknięte w czasie gaszenia pożaru.
Pomieszczenia zostały zalane, wymagają dalszego osuszania, wzmocnienia i odmalowania, są to bardzo pracochłonne i kosztowne prace. Obrazy do renowacji znajdują się w magazynach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Jest nadzieja, że w ciągu najbliższych dwóch lat świątynia także wewnątrz zostanie odrestaurowana i będzie wyglądała jeszcze piękniej, niż dawniej. Odtworzona także zostanie nawierzchnia ulicy przy ul. Ś. Katarzyny, która od czterech lat jest zamknięta. Wszystko ostatecznie zależeć będzie od dotacji finansowych z ministerstwa i z miasta.
Na odbudowę kościoła św. Katarzyny w Gdańsku wydano dotychczas prawie 10,5 mln zł. Są to środki ministerialne, miejskie i prywatne. Odbudowany zostały dach. Pracom konserwatorskim poddano: Kaplicę Trzech Króli, obrazy ołtarza głównego, baptysterium i kratę w Małej Zakrystii.

* * *

Kościół św. Katarzyny
to unikalna budowla sakralna, najstarsza na Starym Mieście w Gdańsku. W swojej historii kościół należał najpierw do katolików, a w XVI wieku przejęli go protestanci. Od 1947 roku  jest własnością OO. Karmelitów, którzy podnieśli go z ruin. Patronką kościoła jest św. Katarzyna z Aleksandrii, męczennica, która zginęła w obronie wiary i rozumu. Otwarcie krytykowała prześladowania chrześcijan w Cesarstwie Rzymskim, za co została skazana na śmierć poprzez ścięcie. Jest ona patronką filozofów, studentek, bibliotekarzy, kolejarzy i kołodziejów.

W 1996 roku w wyniku porozumienia pomiędzy Władzami Miasta Gdańska, Zakonem OO. Karmelitów, a Dyrekcją Muzeum Historycznego Miasta Gdańska wieża kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej została zaadaptowana na pomieszczenia muzealne.
23 maja 1996 roku inaugurowano w niej Muzeum Zegarów Wieżowych.

Chronologiczne zestawienie najważniejszych dat i wydarzeń dotyczących kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej

1227 – utworzono parafię pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej . Placówkę objął książę kapelan Wilhelm.
II połowa XIV wieku – przebudowa korpusu świątyni z systemu bazylikowego na halowy. Również rozpoczęto pracę na budową wieży kościoła.
1394 – najstarsza wzmianka o dzwonach kościelnych.  
I połowa XV wieku -  zamontowanie organów w kościele św. Katarzyny.
1432 – uroczysta msza dziękczynno - błagalna odprawiona przez księdza Mikołaja Kobelawa w Zielone Świątki  w intencji zakończenia pewnego etapu prac budowlanych.
1433 – 1445 – przy prezbiterium dobudowano dwie kaplice Trzech Króli i Mariacką.
1456 – utworzenie szkoły parafialnej przy kościele św. Katarzyny.
1484 – 1486 – wieże kościelną podciągnięto do obecnej wysokości, zwieńczono ją siodłowym dachem.
1530 -  zainstalowanie na wieży kościelnej zegara z kwadratowymi tarczami.
1547 – 1575 – na wieży zamontowano mechanizm zegarowy sprzężony z kilkudzwonowym kurantem, który wygrywał melodię. Jego fundatorem była Rada Starego Miasta
1554 – wzniesiono prezbiterialną przybudówkę, ceglany mur i bramę na terenie parafii, przy południowo – wschodniej części kościoła.
I połowa XVII wieku – w kościele zamontowano dębową chrzcielnicę wykonaną przez Mateusza Gletgera z Braniewa ozdobioną intarsjami i płaskorzeźbami.
1609 – 1613 – utworzenie ołtarza, który w obecnym kształcie (zrekonstruowany) znajduje się w kościele. Prace na tym dziełem zapoczątkował Antonii Möller, a od 1611 roku kontynuował Izaak van den Block. Nastawę ołtarzową stworzył Szymon Herleg.
1640 – 1678 – wybitny astronom Jan Heweliusz pełnił obowiązki przełożonego gminy protestanckiej św. Katarzyny. Z wieży kościelnej prowadził obserwację nieba.
1634 – gotycką wieżę kościoła św. Katarzyny zwieńczono hełmem, którego twórcą był Jakub van den Block.
1738 – rajca Andrzej Stendla  wyposażył wieże w carillon sprowadzony z Holandii, który składał się z 35 dzwonów i klawiatury do gry.
1741 – Daniel Böttcher domontował do carillonu mechanizm, który pozwalał na grę automatyczną.
1779 – 1780 – zbudowano epitafium im. Jana Heweliusza, ufundowane przez Daniela Gottloba Davidssona. Jego twórcą był berliński rzeźbiarz Meyer.
1812 -  wojska Napoleona Bonaparte przekształciły obiekt sakralny w wozownie i stajnie. Spowodowało to ogromne zniszczenia wewnątrz budowli.
1905 – pożar wywołany uderzeniem pioruna. Spłonęła wieża kościoła wraz z carillonem. Do 1910 roku trwała rekonstrukcja hełmu i remont wnętrza kościoła.
1945 – pożar kościoła spowodowany działaniami wojennymi doprowadził do zniszczenia dachów, hełmu oraz części sklepień.
1947 – kościół zostaje oddany przybyłym z Krakowa OO. Karmelitom.
1953 – silny sztorm spowodował zawalenie sklepień szczytu wschodniego nawy południowej prezbiterium.
1953 – 1987 – odbudowa kościoła zwieńczona uruchomieniem w 1989 roku nowego carillonu.
1968 – kościół otrzymał cudowny obraz „Madonny Bołszowieckiej”. Legenda głosi, że obraz ten wyłowił pies hetmana Marcina Kazanowskiego, z wód Dniestru. Kazanowski ówczesny pułkownik kierował wojskami polskimi w ekspedycji na Ruś Czerwoną przeciwko Tatarom. Wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem przyniósł szczęście i przyczynił się do sukcesu całej wyprawy.
23 maja 1996 – w pomieszczeniach wieży kościelnej otworzono Muzeum Zegarów Wieżowych.
22 maja 2006 – ogromny pożar spowodował zawalenie dachu, który oparł się na stropie kościoła. Uratowano zagrożoną zawaleniem wieżę budowli. Udało się ocalić większość cennych eksponatów oraz zabytkowy carillon.
2006 - ….? – odbudowa kościoła finansowana przez władzę państwowe, samorządowe, dawców prywatnych.